مخراج کاری ، جواهر نگاری ، نگین کاری یا مرصع کاری یعنی قرار دادن قطعه سنگی در داخل فلز است. توجه کنید این کار چسباندن سنگ نیست بلکه نوعی از سوارکاری سنگها میباشد؛ که در زبان انگلیسی به آن Stone Setting یا Stone Loading هم گفته میشود از حساسترین بخشهای طراحی یک جنس زینتی، جواهر نشان است.
سنگهای مختلفی برای مخراجکاری استفاده میشود، از برلیان و زمرد و یاقوت و نگینهای مصنوعی و … چند سوتی تا چند گرمی برای مخراجکاری استفاده میشود. محلی که قرار است سنگ روی آن قرار گیرد علاوه بر این که باید جایی برای قرار گرفتن داشته باشد باید به لحاظ عمق هم مناسب باشد تا بتوان نگین را روی آن مخراج کرد. اشکال و کیفیتهای گوناگونی برای مخراج کردن وجود دارد، بسته به سلیقه سفارش دهنده و مهارت مخراج کار دارد.
در امر مخراج کاری سنگها با توجه به نوع پایه طراحی شدهاند و به طرق مختلفی نصب میگردند. از عمده روشهای آن نشاندن سنگ یا گوهر بصورت ریلی، قلمزنی، کاسهای و چنگی میباشد که برای سنگهای ریز کاربرد دارند. برای سنگهای درشت نیز روشهایی چون نبشی، چنگی و دیواره ای بکار برده میشود.
به جهت حفظ زیبایی و آثار طبیعی سنگ و دیگر عناصر بکار رفته در ساخت جواهرات و زیورآلات، عموماً استفاده از چسب و دیگر مواد شیمیایی که امکان از بین رفتن در اثر مرور زمان را دارند، مقدور نمیباشد.
به همین دلیل است که در حین مخراج کاری پایههای نگهدارنده سنگ به گونه ای باید برای محکم نگه داشتن آن تنظیم گردد که آسیبی به سنگ نرساند.
کمی فشار محکم ممکن است روی سنگ پریدگی یا ترک خوردگی ایجاد نماید، یا بر اثر استفاده نادرست از ابزار، روی پایههای نگه دارنده خط و خش ایجاد گردد.
امر مخراج کاری زمانی حساستر میگردد که بجای انگشتر، بخواهیم روی زیورآلات ظریفتری چون گوشواره و گردنبند سنگهای زینتی بسیار ریز و ظریف را جای گذاری نماییم.
مخراج کاری ( مرصع کاری ) و تاریخچه آن
تاریخچه هنر مرصع کاری یا مخراجکاری به هزاران سال پیش برمیگردد و نمونه این آثار را میتوان در موزهها و گالریهای صاحب نام و یا مجموعه داران چنین آثاری یافت کرد که نشان دهنده مهارت و تبحر هنرمندان این رشته هنری/صنعتی میباشد.
آثاری مانند تاجها، سلاحهای سلاطین و امرا و بزرگان، جامها، کاسهها، صندوق و صندوقچه، نشان و مدالها، ظروف و همچنین زیورآلات ، محصول ایده، خلاقیت، تکنیک و تبحر هنرمندان این عرصه میباشد که البته همانند هنرهای دیگر و به رسم آن روزگار، این تکنیکها سینه به سینه و از پدر به فرزند و ندرتا از استاد کار به شاگرد مطمئن و قابل اعتماد رسیده است.
از دورههای هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان آثاری مانند زیورآلات، جامها، کاسهها، مدالها و.....یافت شده است که نشان دهنده تبحر هنرمندان آن دوران ساسانی در ساخت مرصع زیور آلات و تزئین آنها با هنر قلم زنی - سیاه قلم - جانده (جون ده) کاری رو به کمال و زیبایی سوق داشته است.
پس از ورود اسلام و به دلیل اینکه در دین اسلام استفاده و استعمال ظروف نقره و طلا مکروه شناخته شد، صنعتگران و هنرمندان آن دوران تلاش نمودند با ساخت اشیایی از قبیل جای دعا، قاب قرآن زیورآلات و....هنر مرصع کاری خود را عرضه بدارند و مهمتر از آن سعی در حفظ تکنیک، رسم و سنت قدیمی مرصع کاری نمایند و قوانین مذهبی هم محفوظ بماند.
بیشتر بخوانید: قالکاری : کیمیاگری در قرن 21
به همین ترتیب در طول سالیان با کمی پیشرفت تا قرون هفده و هجده هنر مرصع کاری در طبقه اشراف و بزرگان زنده و جاری ماند. از قرن نوزدهم شاهد ظهور خلاقیت و تکنیکهای متفاوت طراحی و اجرای جواهرسازی و مخراج کاری (مرصع کاری) بودهایم که این تحول و نوگرایی به دلیل پاسخگویی به احساس نیاز طبقه متوسط جامعه که ثمرهی انقلاب صنعتی بوده است، میباشد.
نیازهایی که با معرفی مدلهای جدید توسط طراحان، هنرمندان، جواهرسازان با استعداد آن زمان پاسخ داده شد. نمادهایی مانند گلها و حیوانات و تکنیکهایی ریزه کارانه نقش مهم و پررنگی در این دوره و پیشرفت روز افزون هنر مخراج کاری از آن پس حاصل تلاش برای ارضای نیاز جامعه و افراد در آن زمان میباشد.
توجه داشته باشید که نصب سنگ بر روی پایه فلزات قیمتی یکی از حساسترین مراحل ساخت جواهرات میباشد که نیاز به تبحر و دقت بالایی دارد. در حقیقت زیبایی یک محصول تمام شده دارای سنگ بستگی زیادی به نحوه نصب گوهر که به آن مخراجکاری یا گوهرنشانی میگویند، دارد.
آموزش توانایی سوار کردن انواع سنگ بر روی مصنوعات فلزات قیمتی و هم چنین روشهای صحیح پیاده کردن سنگ از روی کار هدف این دوره میباشد که شامل:
1. آشنایی و کار با انواع ابزار مخراج کاری
2. آشنایی با انواع قلم ها و کاربرد صحیح آنها
3. آموزش انواع روشهای سوار کردن سنگهای ریز به صورت قلم خور، چنگی، ریلی و کاسهای
4. آموزش انواع روشهای سوارکردن سنگ های درشت به صورت دیوارهای، چنگی و نبشی
5. روش های setting سنگ به صورت flower ،invisible ،pav
6. آشنایی با روش Micro setting
7. بررسی درجه سختی سنگها، کالیبره کردن سنگ و اطلاعات مفید راجع به سنگهای قیمتی
در نهایت این مقاله به انواع پایههای زیورآلات برای سوار کردن نگینها روی آنها میپردازیم. طریقهی قرار گرفتن نگینها روی پایهها یا همان مخراج کاری قسمتی از درست طراحی کردن پایههای زیورآلات میباشد. در ادامه پایههای زیورآلات را معرفی میکنیم:
این پایه بیشتر جهت استفاده برای مدلهایی میباشد که یک نگین سولیتر قرار است روی آن نصب شود و توجه بیشتر سمت نگین است تا پایه.
از وظایفی اصلی این پایهها این میباشد که نگین را به خوبی نگهداری کرده و باعث شود تا نور به اندازهی کافی روی الماس بتابد تا درخشش بیشتری داشته باشد. اگر فلز به کار رفته در پایه بیشتر باشد نگین محکمتر میماند و هر چه کمتر باشد درخشش الماس بیشتر میشود.
به پایههایی که از بالا به شکل V هستند مدل چنگهای وی شکل میگویند. این پایهها بیشتر جهت استفاده برای الماسهایی که زاویه دار هستند و برشی مربعی و یا نوک الماس گلابی شکل داشته باشند نیز استفاده میشود.
در این پایه یک فلز جهت نگهداری الماس دور آن قرار گرفته و یک مدل دیگر آن نیز فقط قسمتی از الماس را پوشش میدهد که این مدل را نیمه دیواره میگویند.
این پایه جهت استفاده برای الماسهای گرد میباشد که در این مدل نگینها به خوبی محافظت میشوند و لبهها در معرض ضربه قرار نمیگیرند.
این مدل به صورتی است که در یک انگشتر الماسهای ریز کنار هم قرار گرفته و به صورت سنگ فرش میباشند که در این پایه تمامی الماس ها باید به یک اندازه باشند.
زمانی که الماس ها با فاصله از هم قرار دارند به آنها پایه مهرهای میگویند که در این مدل نگینها بزرگ و برجسته میباشند.
با اینفوگلد باشید:
منم کار طراحی جواهر همیشه برام جالبوده
سلام خوب هستین سایت دی اجرت سایتی هستش که طلاهای دست دوم اگر توش مخراج کاری داشت یعنی توش سنگ و نگین اتمی سوار شده بود . دی اجرت این سنگ ها و نگین ها رو با طلا وزن کشی میکنه
سلام
از قدیم همیشه کسب و کار طلا و زیورالات بوده و همیشه هم گرونی بوده.اما این حرفه ادامه پیدا کرده و از بین نرفته...پس ادم نباید ناامید بشه و مهارت پیدا کردن در زمینه طراحی زیور الات و طلا و مخراج کاری یا هر مهرت دیگری همیشه مفیده و جای پیشرفت داره...
دیگه الان تو این اوضاع گرونی که قیمت همه چی روز به روز در حال هستش کی سراغ طلا و طلاسازی میره، یکی از اشناهامون رفته بود کارگاه مخراج کاری آموزش دیده بود و خیلی هم کارش خوب شده بود چون علاقه هم داشت هین که کارش گرفته بود داشت خوب پیش میرفت بازار کار و طلا بهم ریخت و دیگه نتونست ادامه بده ولی هنوز هم قصدشو داره چون هم علاقه داشت هم کارش خوب شده بود. خیلی ممنون از اطلاعات وبلاگ خوبتون.
با سلام
بله درست می فرمایید با این همه نوسانات بازار توی نه ما اخیر خیلی از کاسبا کار خودشون رو از دست دادن اما به نظر بنده نباید دلسرد می شدن شاید با تغییراتی در نوع کارشون می تونستند در همین بازار خراب و تورم ها و قیمت نجومی طلا خودشون رو بالا بکشن و به اون درآمدی که مد نظرشون هست برسند.