ذوب طلا و ری‌گیری طلا: دو رکن جدا ناپذیر در صنعت طلا

  ذوب طلا و ری‌گیری طلا: دو رکن جدا ناپذیر در صنعت طلا

ذوب طلا نیاز به دانش ومهارت خیلی زیادی دارد زیرا از آنجایی که طلا گران است باید مراقب باشیم خطایی انجام ندهیم که منجر شود طلایمان را ازدست بدهیم، دلیل دیگر اینکه ذوب طلا در دمای خیلی بالا اتفاق می‌افتد، درنتیجه نیاز به حرارت خیلی بالا دارد و اگر نکات ایمنی رعایت نشود باعث آتش‌سوزی می‌گردد. پس علاوه براینکه باید دانش این کار را یاد بگیریم باید در کناراستادی زبردست مهارت نیز کسب کنیم، بعد خودمان به تنهایی این کار را انجام دهیم.

ما طلایی را که آب می‌کنیم پس از سرد شدن به شکل همان قالبی درمی‌‌آید که در آن بوده، توجه داشته باشید ما طلای دسته دوم یا شکسته یا هر مدلی را می‌خواهیم آب کنیم که روی آن عیارطلا خورده است، وقتی طلا را آب کردیم وطلای دسته دوم به شکل آب شده درآمد آیا مثل قبل عیار آن طلا مشخص است؟ معلوم است که نه. این را بدانید یک طلای قدیمی عیار دار بیشتر از آب شده‌ی بدون عیار ارزش دارد، پس می‌رسیم به اینکه فورا باید طلای آب شده را به مراکز عیار سنجی یا همان ری‌گیری بفرستیم و عیار آن را بگیریم. در این مبحث می‌خواهیم در مورد مراحل ذوب طلا، وسایل مورد نیاز وموجود در بازار، ری‌گیری چیست ومراکز عیار سنجی را چگونه پیدا کنیم، ومعرفی کتاب بازیابی شیمیایی طلا و نقره وجواهرات وقطعات الکترونیکی صحبت کنیم.

 

آیا برای ذوب طلا وسیله‌های لازم را می‌شناسید؟

برای ذوب طلا به یک سری وسایل و تجهیزات نیاز داریم که در مقابل دمای بالا مقاومت داشته باشند، طلا در دمای 1943 فارنهایت و 1064

درجهُ سانتیگراد ذوب می‌شود، پس هر چیزی که معرفی می‌شود کافیست دمای مقاومتی آن کمی بالاتر از نقطهُ ذوب طلا باشد. و اما تجهیزاتی

که برای ذوب طلا به آن نیاز داریم عبارتند از:

1- مشعل هوا گاز، در صورتی که ازمشعل هوا گاز استفاده کنیم دیگر نیازی به کوره نداریم ظرف حاوی طلا را روی توری نسوز قرارمی‌دهیم و به صورت مستقیم و دایره وار حرارت دادن را شروع می‌کنیم.

2- مشعل پروپان، از این مشعل بیشتر برای لحیم کاری استفاده می‌کنند، از پروپان برای ذوب طلا نیز استفاده می‌شود ولی در کل مشعل هوا گاز حرارت بیشتری را تولید می‌کند و برای ذوب طلا مناسب‌تر است.

3- فندک وینگ، این فندک در حین کوچکی حرارت خیلی بالایی دارد و می‌تواند آهن وطلا را ذوب کند ولی به هر حال برای ذوب طلا در جاهای کوچک که کوره در دسترس نیست مشعل هوا گازبهترین است. ‌قدرت این فندک‌ها از مشعل هوا گاز کمتر است برای همین زیاد استفاده نمی‌شود.
4-کورهُ الکترونیکی، این کوره برای فلزات گران‌بها مانند طلا، نقره و فلزات گروه پلاتین بکار می‌رود و ذوب طلا را برای ما آسان‌تر می‌کند. حتی می‌توان طلا را با فلزات دیگر قاطی کرد و از آنها آلیاژ ساخت.
5-کوره‌ی گازی، کوره‌ای است که با گاز کار می‌کند، برای ذوب طلا در کارگاه‌های معمولی یک کورهُ کوچک بوته‌ای که با گاز کار می‌کند کافی است.

6-کوره‌ی القائی یا برقی، کوره‌های برقی به خوبی کوره‌های گازی نیستند و هزینه‌ی نگهداری این کوره بیشتر است و همین طور در این کوره از بوته‌ی گرانیتی استفاده می‌کنند و از فلاکس  نمی‌توان استفاده کرد.

7-کوره‌ی زغال سنگ، یکی از ارزان‌ترین کوره‌هایی است برای ذوب طلا اما ذوب طلا با این کوره خیلی آسان نیست و مهارت بسیار بالایی لازم دارد.
8-ظرف استوانه‌ای شکل به نام بوته (crucible)، جنس این ظرف از گرانیت یا خاک رس است به دلیل مقاومت حرارتی بالایی که دارد، گرانیت دمای 2500 درجه‌ی سانتی‌گراد را تحمل می‌کند با توجه به نقطه‌ی ذوب طلا ظرفی مناسب است.

9-همزن گرانیتی، برای هم زدن مذاب و هم‌سطح کردن مواد استفاده می‌شود.

10-ریژه، ریژه به قالبی گفته می‌شود که طلای مذاب را برای سرد شدن در آن خالی می‌کنند.

11-انبر بوته ضد حرارت، برای تکان دادن بوته در حالی که خیلی داغ است استفاده می‌شود البته برای خالی کردن مذاب درون بوته در قالب در غیر این صورت نیاز نیست بوته حین حرارت دادن جابجا کرد.

12-فلاکس (flux)، برای رفع ناخالصی‌ها از طلا استفاده می‌شود، در حین ذوب کردن طلا داخل بوته فلاکس را در آن می‌ریزیم تا ناخالصی‌ها جدا شود و یک آب‌شده‌ی تر و تمیز داشته باشیم.
پرکاربردترین فلاکس‌ها ترکیب شیمیایی بوراکس (borax) و کربنات سدیم است. مادهُ بوراکس یا بوره با فرمول شیمیایی     NaB4O7 است که به نام تجاری تنکار معروف است به صورت پودر سفید رنگی است که در فرایند ذوب طلا به کار می‌رود.
13-شار، مخلوطی از کربنات سدیم و بوراکس درست شده بیشتر برای ذوب طلا در خانه یا کارگاه کوچک استفاده می‌کنند.
14-عینک محافظ ، برای محافظت کردن از چشم‌ها.
15-دستکش‌های ضد حرارت، وقتی که در هنگام ذوب طلا دمای همه چیز بالاست وجود این دستکش‌ها از بدیهیات است.

 

آموزش پله به پله‌ی ذوب طلا به روش هوا گاز

در بالا ابزارهایی که کمک به ذوب طلا می‌شد را معرفی کردیم بدیهی است که در  کارخانه‌های بزرگ از کوره‌های گازسوز بزرگ و بوته‌های چند لیتری و قالب‌های یکسان و هم اندازه استفاده می‌کنند. تهویه‌ی مناسب دارند و ایمنی خوبی هم ایجاد کرده‌اند این کارگاه‌های کوچک و خصوصی هستند که بیشترین خطرات احتمالی را درست می‌کنند. به هر حال ما مراحل ذوب طلا را می‌گوییم چه در کارخانه‌های بزرگ چه در یک کارگاه شخصی مراحل یکی است.

در کارگاه‌های کوچک معمولا از کوره کوچک که با گاز کار می‌کنند یا مشعل هواگاز استفاده می‌شود، طلای شکسته یا دست دوم خود را درون بوته‌ی گرانیتی می‌ریزیم بعد مقداری بوراکس برای جدا شدن ناخالصی‌ها روی طلا‌ها می‌ریزیم پس از آن بوته را روی توری نسوز قرار می‌دهیم بعد مشعل هوا گاز را روشن می‌کنیم و به طور مستقیم و به صورت دایره‌وار به طلا‌ها حرارت می‌دهیم، وقتی رنگ طلا قرمز گداخته شد مشعل را کمی دورتر می‌گیریم تا وقتی که طلا کوچک و کوچک‌تر شود، وقتی طلا ذوب شد شعله را خاموش می‌کنیم و طلای مذاب را درون قالب می‌ریزیم تا سرد شود. می‌توانیم قبل از ریختن در قالب با همزن مذاب را هم‌سان کنیم. نکته اینجاست برای ذوب طلا عیار طلا در نقطه‌ی ذوب آن خیلی تاثیر دارد، مثلا طلای 18 عیاردر دمای 1700 درجه فارنهایت ذوب می‌شود، و طلای 10 عیار در دمای 1975 درجه فارنهایت ذوب می‌شود. بعد از اینکه طلا در قالب خودش را گرفت و کمی سرد شد همان‌طور که دست‌کش دستمان است طلای آب‌شده (MeltGold) را از قالب در می‌آوریم درون آب سرد می‌اندازیم تا کاملا سرد شود.
فرایند ذوب احتیاجی به مواد شیمیایی زیادی ندارد فقط برای جدا‌سازی طلا از ناخالصی‌ها از کمی بوراکس به عنوان فلاکس استفاده می‌کنند، در بعضی موارد خاص از پتاسیم نیترات، سدیم نیترات و سدیم کربنات استفاده می‌کنند. اگر برای ذوب پودر طلا داشتیم، پودر طلا را با مراقبت از اینکه پودر پخش نشود به آرامی آن را درون بوته می‌ریزیم و عمل ذوب را انجام می‌دهیم. مشکلاتی که در حین ذوب طلا با آن مواجه هستیم یکی کسری طلا است، دیگری طلا شکن یا شکننده شدن طلا می باشد، اگر مراقب این نکات نباشیم ممکن است ضرر زیادی را متحمل شویم. برای توضیح چرایی این نکات همراه ما باشید.

در مورد کسری، هنگام ذوب چه می‌دانید؟

همیشه در ذوب کردن طلا کسری به وجود می‌آید و این استرس همیشه در افرادی که به آن آگاهی دارند پابرجاست با کمی بی‌دقتی ممکن استضرر مالی زیادی را فرد به خود بزند. کسری طلا در یک کیلو گرم حدود سه الی چهار گرم معمول است . طلا را از ترس اینکه شکن شود زیادحرارت ندهیم، طلا یک نقطه‌ی ذوب دارد، طلا وقتی به نقطه مذاب بودن رسید نباید خیلی بیشتر حرارت دهیم باید فردی که اقدام به ذوب می‌کنداز تبحر و تجربه‌ی بالایی برخوردار باشد و میزان حرارت دادن را بداند وقتی حرارت از نقطه‌ی معینی بالاتر رود گاز اکسیژن در شعله نیز بالامی‌رود، این موضوع باعث ایجاد کسری می‌شود. اگر بخواهیم کسری کمتری داشته باشیم باید ذوب طلا را با روش القائی انجام دهیم.

ویژگی ذوب طلا به روش القائی چیست؟

روش القائی  بین طلا سازان به روش هیتری معروف است، در این روش وقتی طلا را در بوته  می‌گذاریم و در کوره قرار می‌دهیم از آنجایی که این کوره‌ها برقی هستند بدون هیچ تنش و سروصدایی گرما و حرارت به طلا القاء می‌شود  واین آرام ذوب شدن طلا باعث می‌شود در آخر کار کسری طلای ما کمتر شود، در ذوب طلا در 100 گرم ؛ 300 صوت کسری معمولی است که در کیلو گرم می‌شود 3 الی 4 گرم کسری. روش القائی یکی از مطمئن‌ترین روش‌هاست.

آیا چیزی در مورد طلا شکن شنیده‌اید؟

 

طلا شکن یعنی طلایی که به هنگام سرد شدن در قالب نرم و شکننده می‌شود، البته طلای خالص با عیار بالا نرم وشکننده است ولی این دو شکنندگی خیلی با هم فرق می‌کنند، به دو علت عمده طلای ما شکن می‌شود.

1- به علت وجود ناخالصی و مواد زائد زیاد در طلای ذوب شده باعث می‌شود طلای ما شکن شود.

2- اگر طلا آب شود ولی هنوز به نقطه‌ی ذوب نرسیده باشد و ما آن را در قالب بریزیم متاسفانه طلا شکن می‌شود.

برای گرفتن شکن طلا باید آن را تیزاب کاری کرد تا فلزاتی نظیر سرب، قلع و حتی پلاتین از طلا جدا شود، بعد از آن طلا را دوباره ذوب می‌کنیم بعد مقدار کمی بوره روی مذاب می‌پاشیم سپس کمی هم می‌زنیم و در قالب می‌ریزیم.

آیا می‌شود ذوب طلا را در خانه انجام داد؟

ذوب طلا در خانه امکان پذیر است اما نه در خود خانه کنار وسایل خانه باید جایی را انتخاب کنیم که تهویه‌ی مناسب داشته باشد به دلیل بوی مواد سمی که در اثر ذوب طلا متصاعد می‌شود، یادمان باشد وقتی می‌خواهیم طلا را در خانه ذوب کنیم باید از شار یعنی مخلوطی از بوراکس وکربنات سدیم روی طلا بریزیم. همچنین باید خیلی مراقب باشیم دچار آتش‌سوزی نشویم. در خانه بهترین وسیله‌‌ی گرمایشی که می‌توانید استفاده کنید مشعل هوا گاز است.

اشیاء حیرت‌آوری که مردم برای ذوب طلا استفاده کرده‌اند.

در حال جمع آوری مطلب برای این مقاله بودم در جایی خواندم که می‌شود از سیب زمینی به جای بوته استفاده کرد برایم خیلی جالب بود به عبارتی سیب زمینی قدرت مقاومتی برابربا بوته گرانیتی دارد، به این ترتیب که درون سیب زمینی را سوراخ کرده طلا را درون آن می‌گذاریم بعد شار را هم می‌ریزیم و به وسیله‌ی مشعل هوا گاز حرارت می‌دهیم، وقتی که ذوب شد، طلای مذاب را درون سیب زمینی نگه می‌داریم تا کاملا سرد شود در این جا احتیاجی به قالب نداریم.
مورد دیگر ماکروویو است، ماکروویو1200 وات را برای ذوب کردن طلا به کار می‌برند، یک کیت یا یک کورهُ کوچک داخل ماکروویو قرار می‌دهیم بعد بوته‌ی حاوی طلا را داخل ماکروویو در کوره می‌گذاریم، بعد از اینکه کار تمام شد در ماکروویو را باز بگذارید تا کاملا خنک شود، حواستان باشد اگر بوته شکست به سرعت ماکروویو را خاموش کنید یا از برق بکشید، البته چون ماکروویو برقی است خطر آتش‌سوزی را بالا می‌برد، این کار را نباید در خانه انجام داد و اگر درون ماکروویو طلا آب کردید دیگر در ماکروویو نمی‌توانید غذا گرم کنید. در حال حاضر بعد از کلی وقت طلا را آب کردیم و به صورت آب شده‌ی مفتولی یا قالبی در‌آوردیم حالا چگونه وزن طلا وعیار طلا را محاسبه کنیم؟ با ما همراه باشید.

 

آیا میدانید ری‌گیری چیست و چگونه انجام می‌شود؟

طلای آب شده از ذوب طلای متفرقه (scrapgold) و دسته دوم بدست می‌آید، این طلا‌ها هر کدام دارای عیاری متفاوت می‌باشند پس نمی‌توان به راحتی عیار طلای آب شده را بدست آورد، اینجاست که ری‌گیری مهم می‌شود.
وقتی طلای آب شده‌ی ما به ری‌گیری می‌رود در آنجا تکه‌ی کوچکی تقریبا نیم گرم را از آن با قیچی‌های مخصوص می‌برند وآسیاب می‌کنند مثل پودر،  با اکسید سرب و بوراکس قاطی می‌کنند تا در کوره ذوب شود.

وقتی طلا همراه اکسید مس و بوراکس ذوب می‌شود ناخالص‌ها یا سرباره از طلا جدا می‌شود، اگر رنگ سرباره زرد بود دلیل بر وجود سرب است، اگربه رنگ سبز دیده می‌شد یعنی مس دارد و اگر رنگ قرمز داشت دلیل بر وجود آهن است. وقتی سرباره جداشد دوباره طلا را درون کوپل قرار می‌دهند، کوپل ظرفی نسوزاست که از خاک کوئلن، خاکستر وپودراستخوان درست شده، این ظرف خاصیت جذب سرب و برخی از اکسید‌های فلزی را دارد. پس از آنکه دوباره طلا آب شد و نمونه بدست آمده از قلع، نیکل و مس جدا شد، طلای باقی مانده را توسط ترازوی دقیق اندازه می‌گیرند تا خلوص طلا بدست بیاید. در این مرحله عیار طلا مشخص می‌شود. راستی انگ چیست؟ با ما همراه باشید.

اصطلاح انگ زدن در ری‌گیری به چه معناست؟

وقتی خلوص طلا مشخص می‌شود و عیار آب شده معلوم می‌شود کدی را روی طلای آب شده حک می‌کنند که به آن انگ طلا می‌گویند، این کد در واقع شماره رسید تعیین عیار است.

در تهران این کد شش رقمی ولی در شهرستان‌ها چهار رقمی است، کد شش رقمی به منظور راحتی در کلان‌شهر تهران است می‌توانیم به شماره‌ی گویا‌ی 88931833 در تهران زنگ بزنیم کد شش رقمی را بدهیم و از عیار طلایمان مطلع شویم. در شهرستان‌ها برای دریافت عیار به ری‌گیری زنگ می‌زنیم با دادن کد چهار رقمی، عیار طلا را به ما اعلام می‌کنند. می‌توانیم از طریق گوگل وارد سامانه‌ی جواب انگ طلا بشویم، با دادن کدطلا به عیار طلای خود برسیم. اگر طلا را خودمان آب کنیم بعد به ری‌گیری بفرستیم دیگر طلای آب شده انگ نمی‌خورد ولی روی فاکتور نوشته می‌شود به ما می‌دهند، اگر کلا طلا را خودشان آب کنند بعد از انجام ری‌گیری طلا انگ می‌خورد. خوب است که کسانی که کارشان سازندگی طلا است و با طلای آب شده سروکار دارند لیستی از شماره‌های آزمایشگاه‌های ایران را داشته باشند. برای اینکه اطلاعات شما کامل شود یک کتاب معرفی می‌کنیم که همه چیز را به طور کامل توضیح داده است.

معرفی کتاب در رابطه با ذوب طلا

نام کتاب: بازیابی شیمیایی طلا، نقره، جواهرات و قطعات الکترونیکی.
به نویسندگی: سعادت خدا رحمی
این کتاب شامل : آشنایی با انواع مشعل‌ها، تعریف فلاکس‌ها، آموزش پاشیدن بوره روی طلا و هر اطلاعاتی که برای ذوب طلا بخواهید .

کتاب به شما دانش کاری را می‌دهد ولی مهارت چیز دیگری است که با آموزش عملی دیدن کامل می‌شود. برای اینکه همه چیز کامل باشد این آموزشگاه راهم به شما معرفی ‌می‌کنیم.

معرفی یک آموزشگاه برای ذوب طلا

(آموزشگاه عیار سنجی ایران ) تنها مجموعه‌ای است که به صورت تخصصی همه چیز را در مورد ذوب طلا وعیارسنجی آن به هر روشی که بخواهید به صورت حضوری و غیر حضوری به شما آموزش می‌دهد.

و کلام آخر

طلا با تمام درخشندگی وزیبایی که دارد، برای ساخته شدنش مشقت‌ها لازم است وسختی‌ها کشیده می‌شود و شغل پرخطری است بخصوص در قسمت ری‌گیری به خاطر اکسید‌هایی که با طلا قاطی می‌کنند آنقدرآلودگی هوا زیاد است، علاوه بر تهویه‌های قوی باید ازماسک‌های مخصوص هم استفاده کنند. امید است مفید واقع شود.